Негизи Дональд Трамп Ким Чен Ын менен кайрадан Монголияда жолугушуусу керек

Макалада Трамп менен Ким Чен Ын Монголияда жолугушуусу керектиги баса белгиленет.

Монголия, мурдагы сүйлөшүүлөргө тоскоол болгон практикалуу жана символикалык тоскоолдуктарды жоюуга түрткү берген орун болуп, уникалдуу мүмкүнчүлүктөрдү сунуштап жатат.

Дональд Трамптын Ак уйга кайтуу жана Ким Чен Ындын жетекчилигинде Түндүк Кореянын ядердик программасынын өнүгүүсү улантылып жатканда, эки лидердин жолугушуусу болгону убакыттын маселеси катары көрүнөт. Бул жолу ал Монголияда өтүшү керек.

Трамп менен Кимдин мурдагы эки саммити чоң көңүл бурду, бирок маанилүү натыйжалар берген жок. 2018-жылы Сингапурда болгондо, болгону белгисиз убададар болду, ал эми 2019-жылы Ханоиде өткөн саммит толугу менен ийгиликсиз болду. Алардын демилитаризацияланган аймактагы үчүнчү жолугушуусу медиа үчүн шоу жараткандай эле болду. Андан кийин дипломатиялык аракеттер Covid-19 пандемиясы жана Америкадагы ички саясаттын таасиринен улам токтоп калды.

Учурда дипломатия үчүн дагы бир мүмкүнчүлүк ачылууда. Түндүк Корея өз аскердик мүмкүнчүлүгүн кыйла күчөтүп, континенттер аралык баллистикалык ракеталарды жана тактикалык ядердик баштарды сыноо жүргүзүүдө, ошондой эле Россия менен винизасты бекемдὑп жатат. Ядердик коркунуч жоголгон жок — тескерисинче, ал өстү.

Вашингтон менен Пхэньян ортосундагы диалогду эффективдүү жаңыртуу үчүн, мурдагы аракеттерге тоскоол болгон тоскоолдуктарды жоюу үчүн орунду тандоо зарыл. Монголия эки тарапка да көңүл бөлбөөгө мүмкүн болбогон шарттарды сунуштап жатат.

Негизги артыкчылыктардын бири — жеткиликтүүлүк. Сингапурга болгон сапар убагында Ким Чен Ын кытай учагын пайдаланган, бул ага ыңгайсыздык жараткан болушу мүмкүн. Ал эми Монголия ага поезд менен баруу мүмкүнчүлүгүн берет, бул анын 1988-жылы ата-энеси менен болгон жолугушуусун эске салат, бул Кытайга болгон көз каранды эмес экендигин билдирет. Бул режим үчүн символизмге жана өз алдынчалыкка негизделген маанилүү.

Мындан тышкары, Монголиянын дипломатиялык абалы уникалдуу. Кыргызстандын башка мүмкүн болгон уюштуруучу өлкөлөрү менен салыштырганда, Монголия эки тарап менен конструктивдүү мамилелерди карманып турат, кармашкан стратегиялар жок. Монголия демократиялык өлкө болсо да, ал Түндүк Кореяга болгон сый-урматын сактап, Америка Кошмо Штаттары менен Түндүк Кореянын кызыкчылыктарын эске салган тең салмактуу көз карашты сунуштайт.


Байден администрациясынын Түндүк Корея маселеси боюнча чектелген ийгиликтери «стратегиялык сабырдуулуктун 2.0» режимге өз ядердик программасын улантууга гана мүмкүндүк берерин көрсөткөн. Трамптын мамилеси кемчиликсиз эмес болчу, бирок ал эң аз дегенде лидерлер ортосунда түз байланыш каналдарын түздү. Бул каналдарды калыбына келтирүү керек, бирок ачык максаттар жана реалистикалык үмүттөр менен.

Монголиядагы саммит мурдагы дипломатиялык аракеттерди таанып, маанилүү сүйлөшүүлөр үчүн орун түзүү менен, муундар арасындагы улантууну жана жаңы аракеттерди билдирет. Жолугушуунун атмосферасы бул өз ара аракетиң мурдагы аракеттерден айырмаланарын баса белгилейт.

Түштүк Корея да Монголиядагы саммитти өткөрүүнү колдойт. Сеулдун Вашингтон менен болгон мамилелери, коопсуздук боюнча арткан кооптонуулар арасында курчудашууда. Экс-президент Мун Чон Иний кеңешчиси "Түндүк Корея менен конфликт болот дегенде, Америка Кошмо Штаттары [Түштүк Кореяны] коргойт деген кепилдик жок" деп белгиледи. Бул Вашингтон менен Пхеньяндын ортосундагы байланыштарды жакшыртыш Түштүк Корея үчүн жогору коопсуздук камсыздайт дегенди билдирет.

Кыйла сынчылар Түндүк Корея мурдакы сүйлөшүүлөрдө ишенимсиздик көрсөттү деген пикирди билдириши мүмкүн. Ошондуктан дипломатиялык өз ара аракеттешүү өнүгүү керек. Трамптын кызматка кайтуусу жаңы мүмкүнчүлүктөрдү ачат, бирок мурунку катачылыктарды кайталабоо маанилүү. Чектелген, бирок маанилүү саммит Монголияда Түндүк Кореянын ядердик программасы боюнча так чектерди орнотуп, толугу менен ядердик мындан ары чыгып кетүүгө мүмкүн эместигин камсыз кылышы мүмкүн.

Трамп Ким менен диалогду жаңыртууга чечим кабылдаганда (бул болгону жатат), жолугушуунун ордун тандоо процесске жана акыркы натыйжаларга таасир этет.

Монголия, башка варианттар тарабынан сунушталбаган нерсени сунуштайт: эки лидердин тең теңдүүлүк боюнча, ашкере күтүүлөр жана сырттагы кызыкчылыктардан эркин жолугушуусу үчүн аянт. Монголия Америка президентинин көп жылдардан бери таң калтырган дипломатиялык жанаша элемент болуп калат.

автор: Тувшинзаяа Гантулга

перевод: Татар С.Майдар

источник: The Lowy Institute