Балдын ийгиликтин негизи: кантип арачы төшүн чындыкка айлантты

Марат Галиев, 40 жылдан ашык тажрыйбасы бар белгилүү арачы Асхат Галиевдин традицияларын улантуучу, "Ар бир ийгиликтин башталышы - түш. Бирок аны ишке ашыруу үчүн катардагы жана нары-сары маалыматты аңдоо керек" - деп белгилейт. Караколдо "Bee Company" аттуу бизнестин ээси болуп, "Нектар" бренди астында иш алып барат. Бул компания үй-бүлөлүк арачылык катары башталса, азыр Кытай, ОАЭ, Россия, Япония жана Сауд Аравиясы сыяктуу мамлекеттерге бал экспорттойт.

"Нектар"дын ийгилигинин жүзөгө ашышы үчүн жогорку сапаттагы продукциясы эң маанилүү талап. Марат өндүрүштүн ар бир этабында: балды чыгаруудан тартып, анын нымдуулугун жана бышкандыгын текшерүүгө чейинки жогорку көзөмөлдүн маанисине басым жасайт, бул керексиз бузулуулардан кутулууга мүмкүнчүлүк берет. Бул компаниянын эл аралык базарда жакшы репутациясын камсыздайт. Учурда "Нектар" экологиялык жана атаандаштыкка бышык, гүл, липа жана гречишный бал сыяктуу жаңы багыттардын ассортиментин кеңейтүүдө, ошондой эле косметикалык жана фармацевтика тармагына арналган кыям жана анын сүтүн өндүрүүгө активдүү көңүл бурат.

Марат ошондой эле, "тараптан сатып алуу жана брендге инвестиция — бул эстетикалык маселеден гана эмес. Заманыбыздын сатып алуучулары экологиялык таза жана оригиналдуу чечимдерди жогору баалашат" - деп белгилейт. Жергиликтүү ресторандар жана дүкөндөр менен кызматташуу бизнес үчүн жаңы мүмкүнчүлүктөрдү ачат. Мындан тышкары, "Bee Company" арачылар үчүн уяларды жана товарларды өндүрүүдө, бул анын базарда позицияларын чыңдоого жардам берет.

Кыргызстандык бал чет өлкөлөрдө жогору талапка ээ: өндүрүүнүн жалпы көлөмүнүн 62% кайра иштетилип, экспорттолот. Бирок, бул сектор алдамчылык, технология жана каржылоонун жетишсиздиги, ошондой эле жайыттардын деградациясы сыяктуу ар кандай көйгөйлөргө туш болууда.

Бул маселелерди чечүү үчүн БУУнун өнүктүрүү программасынын "Ортолук Азиядагы сооданы колдоо" долбоору иштеп жатат, ал Финляндия өкмөтү тарабынан каржыланат. Бул программа экспортко багытталган өндүрүүчүлөргө жардам берип, "жашыл" жумуш орундарын жана балдын кошумча наркы чынжырын (КНЧ) жаратууда.

"Bee Company" бул долбоордун лидерлеринин бири болуп эсептелет. Грантка арыз берген компания заманбап жабдууларды, вакуумдук гомогенизаторду жана насос-дозаторду алып алуу мүмкүнчүлүгүнө ээ болду, бул крем-балдын даамдык жана ийлектүү сапаттарын жакшыртууга мүмкүнчүлүк берет. Долбоорго катышуу ошондой эле азык-түлүктүн коопсуздугу жана рынокту талдоо боюнча окутуу алууга мүмкүндүк берди, бул жаңы кардарларга жетүүгө жана продукциянын тартымдылыгын арттырууга жардам берет.

Гулмира Маматова, БУУнун өнүктүрүү программасынын адиси, "Биз өндүрүүчүлөргө жөндөмдөрүн жакшыртууга, өндүрүштү модернизациялоого жана эл аралык стандарттарды, мисалы HACCP жана ISO 22000, киргизүүгө жардам беребиз, бул глобалдык базарларга чыгуу үчүн" - деп белгилейт. КНЧде активдүү катышуучулардын ортосундагы кызматташтыкты чыңдоо продукциянын сапатын жана экспорттук потенциалын жогорулатууга мүмкүндүк берет, бул бардык секторго пайда алып келет".

Марат Галиевдин тарыхы, инновациялар менен колдоого алынган үй-бүлөлүк ишкана экономика өсүшүнүн жана туруктуу өнүгүүнүн күчү боло алат деген мыкты үлгү болуп саналат.

Балдын КНЧсын чыңдоо боюнча долбоордун алкагында өндүрүмдү жана экспортту жогорулатуу, жаңы жумуш орундарын түзүү жана эл аралык сапат стандарттарын киргизүү үчүн алты микро-кичинекей жана орто ишканалар (ММСП) тандалган. Ошондой эле эки жолу кайра иштетүү жана балды экспорттоо боюнча тандалган 120 арачы белги чыкты. Долбоор алардын өндүрүштүк жөндөмдөрүн жогорулатып, жаңы жумуш орундарын түзүүнү максат кылат.

Институционалдык жана жергиликтүү деңгээлде өнүктүрүүнүн комплекс жакындуулугу күтүлүүдө. Бал кошумча наркы чынжырындагы ар кандай катышуучуларга, анын ичинде фермер-арачыларга жана жергиликтүү бийлик органдарына колдоо берилет, аялдар жана мүмкүнчүлүгү чектелген адамдар үчүн инклюзияга, ошондой эле экологиялык туруктуулукка басым жасалат.

ПРООН Финляндия тарабынан каржыланган "Ортолук Азия мамлекеттериндеги сооданы колдоо" регионалдык долбоорунун бешинчи фазасын ишке ашырууда. Долбоор Ортолук Азия өлкөлөрүнө "жашыл" кошумча нарк чынжырларын өнүктүрүү жана үч өлкөнүн экономикасынын атаандаштыкка жогорулашы аркылуу инклюзивдик жана туруктуу өсүштү камсыз кылууга багытталган. Бул гендердик кырдаалды эске алуу менен туруктуу жана коопсуз экономикалык структураларды түзүүгө жардам берет, бул жаңы базар жана сатып алуучу тенденцияларына бейимделүү үчүн маанилүү.

Долбоорду жүзөгө ашыруу 120дан ашык жумуш орундарын, анын ичинде айыл жергесинде аялдар үчүн жумуш орундарын түзүүнү күтүп жатат. Ошондой эле, долбоор кайра иштетүүчү ишканалардын жана кызмат көрсөтүү операторлорунун потенциалын жогорулатат. Бенефициарлар онлайн платформалар менен электрондук соода платформаларында иштөө боюнча окуу алышат.

Таза балдын кошумча нарк чынжырын чыңдоо БУУнун өнүктүрүү программасынын "Ортолук Азиядагы сооданы колдоо" долбоору алкагында Финляндия өкмөтү тарабынан колдолуп, "TES-борборунун" кеңеши менен жүзөгө ашырылууда.